Kindfluencing: kleine sterren, grote risico’s
Kindfluencing: kleine sterren, grote risico’s
Kindfluencing: kleine sterren, grote risico’s
Kindfluencers, misschien had je er nog nooit van gehoord, tot de spraakmakende BOOS-aflevering van Tim Hofman over de familie Bellinga’s online verscheen. Sindsdien staat de term volop in de belangstelling. En dat is niet voor niets. Steeds vaker verschijnen jonge kinderen op platforms als Instagram, TikTok en Youtube. Ze delen hun dagelijks leven, unboxen speelgoed of maken dansfilmpjes en worden daarbij massaal gevolgd. Kindfluencers zijn uitgegroeid tot online sterren. Wat begint als onschuldige content, verandert al snel in een verdienmodel: hun filmpjes worden miljoenen keren bekeken en leveren soms duizenden euro’s op. (1) Maar wat verstaan we precies onder kindfluencing? Hoe wordt dit fenomeen in Nederland gereguleerd en in hoeverre valt het onder de wetgeving rondom kinderarbeid?
Wat is een kindfluencer?
Een kindfluencer is een minderjarige die via sociale media een groot publiek bereikt en daarmee invloed uitoefent, vaak met het doel om commerciële samenwerkingen aan te gaan. Deze kinderen komen bijvoorbeeld voor in de content van hun ouders of beheren zelf een kanaal op platforms zoals YouTube, TikTok of Instagram. (2) Voor merken is het aantrekkelijk om via kindfluencers producten te promoten, vooral als deze merken gericht zijn op een jonge doelgroep. Ouders spelen vaak een centrale rol in het aansturen van de content en het onderhouden van contacten met adverteerders. Bij populaire kindfluencers zijn er soms zelfs managementbureaus betrokken. (3)
Het zijn (of managen) van een kindfluencer is lucratief, maar roept ook zorgen op. (4) Experts wijzen op mogelijke risico’s zoals kinderarbeid, verlies van privacy en prestatiedruk. (5) In Nederland leidde de NPO-documentaire ‘Mijn dochter de vlogger’ in 2019 tot maatschappelijke ophef en politieke vragen. (6) Hoewel er inmiddels een meldpunt voor kindfluencing bij de Nederlandse Arbeidsinspectie is er tot op heden gebrek aan duidelijke wet- en regelgeving of handhaving. Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat kindfluencing gepaard gaat met kwetsbare risico’s voor het kind, wat het belang van beleid nogmaals benadrukt. In het onderzoek wordt bijvoorbeeld gesproken over risico’s zoals kinderarbeid en uitbuiting, schending van het recht op privacy en (geestelijke) gezondheid. (7)
Huidige wetgeving in Nederland
In Nederland bestaat er geen specifieke wetgeving die zich richt op kindfluencers, maar dat betekent niet dat er helemaal geen regels zijn. Kinderen vallen namelijk gewoon onder bestaande wetten over kinderarbeid, privacy en media. Denk bijvoorbeeld aan de Arbeidstijdenwet, de Arbeidsomstandighedenwet, de Nadere Regeling Kinderarbeid (NRK) en de Beleidsregel Ontheffing Verbod Kinderarbeid (BOVK). Kinderen onder de 13 mogen in principe niet werken, behalve als ze een ontheffing krijgen voor bijvoorbeeld een filmrol of ander artistiek werk. Kinderen tussen de 13 en 15 jaar mogen lichte werkzaamheden verrichten onder toezicht, zolang hun school daar niet onder lijdt. Jongeren van 16 en 17 krijgen iets meer vrijheid, al blijft het voor kinderen verboden om ‘s nachts en op oproepbasis te werken . (8)
Elke content-creator, ook een minderjarige, moet zich inschrijven bij de Kamer van Koophandel (KvK) als ondernemer, zodra aan drie voorwaarden is voldaan: er wordt zelfstandig een dienst of product geleverd of hierop voorbereid; dit gebeurt tegen een commerciële prijs of uurtarief; en het werk wordt regelmatig verricht voor andere mensen dan alleen familie of vrienden. Minderjarigen mogen met toestemming van hun ouders ondernemen. Vanaf 16 jaar kunnen ze bovendien via de rechter een handlichting krijgen: een meerderjarigheidsverklaring die hen handelingsbekwaam maakt voor bepaalde rechtshandelingen. (9)
Hier ontstaat echter een grijs gebied: kindfluencers werken vaak niet in loondienst, maar als zelfstandig ondernemer of helpen mee in het bedrijf van hun ouders. In zulke gevallen gelden de regels voor kinderarbeid, zoals maximale werktijden, niet meer. Officieel zijn ze namelijk geen werknemer. Dit betekent dat er geen limiet zit aan het aantal uren dat een kind in zijn eigen bedrijf mag werken. Wel blijven minderjarigen met een eigen bedrijf leerplichtig en zijn ze gebonden aan andere wet- en regelgeving die op ondernemers van toepassing is. (10)
Deze juridische constructies bieden ruimte, maar benadrukken tegelijk het ontbreken van specifieke wetgeving voor kindfluencers. Daardoor bestaat het risico dat kinderen te veel werken, onvoldoende bescherming genieten of hun rechten als minderjarige onvoldoende worden gewaarborgd.
Internationaal groeit de aandacht voor regels en wetgeving die minderjarige contentmakers moet beschermen. In mei 2024 komt de Raad van de Europese Unie met aanbevelingen om de rechten van kindfluencers beter te waarborgen, al wordt kinderarberid daarbij niet letterlijk genoemd. De Raad wijst specifiek op de groei van het fenomeen ‘kidfluencer’ en benadrukt dat ouders, voogden en verzorgers een verantwoordelijkheid hebben om deze kinderen te beschermen en op de hoogte te zijn van de voor hen geldende wettelijke verplichtingen.
In tegenstelling tot Nederland heeft Frankrijk sinds 2020 wetgeving die ouders verplicht een ontheffing aan te vragen als hun kinderen in video’s op sociale media verschijnen voor commercieel gewin. Daarnaast kent Frankrijk ook specifieke bescherming voor jonge influencers: zij worden juridisch gelijkgesteld aan kinderen die acteren, wat betekent dat inkomsten uit hun online activiteiten op een geblokkeerde rekening moeten worden gestort. Het kind krijgt pas vanaf zijn zestiende toegang tot dat geld. (11) Italië stelt in 2024 wetsvoorstellen voor om kinderarbeid op sociale media aan te pakken en werkt daarmee aan regelgeving die vergelijkbaar is met die in Frankrijk. Ook in de Verenigde Staten worden stappen gezet. Zo hebben de staten Californië en Illinois wetgeving ingevoerd die bepaalt dat kinderen die te zien zijn in online content van hun ouders of familieleden recht hebben op een deel van de inkomsten. Een vast percentage daarvan moet worden gestort op een geblokkeerde rekening, zoals een trustfonds. Als deze regels niet worden nageleefd, kunnen juridische stappen worden ondernomen. (12)
In Nederland ontbreekt specifieke wetgeving voor kindfluencers, waardoor bestaande regels voor kinderarbeid niet altijd adequaat van toepassing zijn, vooral wanneer kinderen als zelfstandige ondernemers opereren. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft opgemerkt dat de huidige regelgeving en handhaving onvoldoende is toegespitst op de nieuwe vormen van kinderarbeid door onlineproducties van kinderen, ouders of het gezin. Daarom heeft het ministerie opdracht gegeven tot een onderzoek met als doel het formuleren van aanbevelingen en/of mogelijke richtlijnen voor een nieuw normenkader rond influencing door kinderen en gezinsvlogs. (13)
Deze ontwikkeling onderstreept dat er een dringende behoefte is aan duidelijke, specifieke regelgeving die de rechten en bescherming van jonge contentmakers waarborgt, zodat de commerciële voordelen van kindfluencing niet ten koste gaan van de belangen van de kinderen zelf.
Bronnen:
(1)Kindfluencers: interessante marketingkanalen of kinderarbeid? – DDMA
(2) https://www.inview.nl/document/id89761ad5b517417fb696ca6d65b07dd8?ctx=WKNL_CSL_201
(3) https://ddma.nl/kennisbank/kindfluencers-interessante-marketingkanalen-of-kinderarbeid/
(4) https://www.inview.nl/document/id89761ad5b517417fb696ca6d65b07dd8?ctx=WKNL_CSL_201
(6) https://ddma.nl/kennisbank/kindfluencers-interessante-marketingkanalen-of-kinderarbeid/
(8) https://open.overheid.nl/documenten/1119a822-a417-4c10-a62a-d1312ef8a78c/file
(9) https://open.overheid.nl/documenten/1119a822-a417-4c10-a62a-d1312ef8a78c/file
(10) https://open.overheid.nl/documenten/1119a822-a417-4c10-a62a-d1312ef8a78c/file
(12) https://open.overheid.nl/documenten/1119a822-a417-4c10-a62a-d1312ef8a78c/file
(13) https://open.overheid.nl/documenten/1119a822-a417-4c10-a62a-d1312ef8a78c/file
