Talent: Wat moet je er mee? Over dromen, ambitie en de aantrekkingskracht van de Zuidas
Ambitie: Het zit in ons allemaal. Waarom zouden we anders zoveel tijd doorbrengen in de UB, slaperig aanschuiven bij een werkgroep of nachtenlang doorhalen voor dat ene tentamen. Al deze dingen doen wij met een doel. Na jaren buffelen op de middelbare school, misschien met een tussenstapje links of rechts, zijn wij allemaal begonnen aan dezelfde studie: Rechtsgeleerdheid.
Misschien wilde jij aan het begin van je studie wel een enorme crimefighter worden, een milieuadvocaat die tegen de grote multinationals vecht of begon jij, zoals velen van ons, met het idee om de nieuwe ‘Mike Ross’ worden. Maar naarmate de jaren verstrijken en je dieper in de studiebanken zit, groeit vaak ook de aantrekkingskracht naar het grote geld.
Simon van Teutem, schrijver van het boek: De bermudadriehoek van talent, stond voor hetzelfde dilemma. Na een studie op Oxford en stage bij Morgan Stanley en McKinsey lag de wereld aan zijn voeten, zijn contract bij McKinsey lag zelfs al klaar. (1) Maar toch besloot hij niet voor een carrière op de Zuidas te kiezen. In zijn boek schrijft van Teutem over hoe de grote kantoren de talenten voor zich weten te strikken. (2) Vervagen op deze manier langzaam de dromen en idealen waarmee je aan je studie begon?
Stap in Groningen op de trein richting Den Haag, blijf vervolgens twee uur zitten en stap uit op station Amsterdam-Zuid. Het moment dat je uitstapt, stap je de wereld binnen van het snelle en grote geld. Om je heen zie je grote, moderne gebouwen met namen die bekendstaan om succes in de juridische wereld. Dit is het drukke hart van het zakelijke leven in Nederland, Champions League in een maatpak.
Deze plek roept een drang, een verlangen in je op, die je misschien ook wel voelde toen je voor het eerst je voetbalschoenen aantrok, hockeystick vasthield of plaatsnam achter de piano. Wie had vroeger niet de droom om de nieuwe Arjen Robben, Naomi van As of Mozart te worden. Excelleren in precies datgene waar je goed in bent. Wie wil dat nou niet? Maar hoe komt het dat deze drang op de Zuidas wordt aangewakkerd?
Van Teutem schrijft: ‘Onze generatie is eraan gewend telkens door nieuwe hoepels te springen, nieuwe testen te doorstaan en door nieuwe poorten te lopen, steeds naar het volgende level. Consultancybureaus, banken en advocatenkantoren presenteren zichzelf als de vanzelfsprekende volgende stap voor toptalenten, die vooral bang zijn om in de grijze middenmoot te eindigen.’ (3)
Uit de Monitor Mentale Gezondheid en Middelengebruik 2023 blijkt dat 44% van de hbo- en wo-studenten vaak prestatiedruk voelt. (4) Wat maakt die druk zo intens? Het Trimbosinstituut toont aan dat prestatiedruk niet alleen voortkomt uit eigen gevoel, maar ook uit een complexe mix van onzekerheden: piekbelasting in studieprogramma’s, onduidelijke planning, maatschappelijke crises en gebrek aan reflectieruimte. (5) Deze druk is dus niet alleen intern, maar ook diep verweven met de structuur van het academische systeem en de bredere samenleving.
Een groot deel van die druk komt voort uit het idee dat je altijd bezig moet zijn met presteren: met het behalen van hoge cijfers, het vullen van je cv, het meedoen aan extra curriculaire activiteiten, stages en commissies. Alles telt mee, of dat denken we in elk geval. Juist onder studenten die een opleiding volgen die bekendstaat om hun competitieve karakter, zoals Rechten, ligt dat gevoel van ‘altijd moeten presteren’ op de loer.
Het is essentieel om onderscheid te maken tussen gezonde motivatie en ongezonde prestatiedruk. (6) Gezonde motivatie komt voort uit intrinsieke doelen, bijvoorbeeld je passie voor rechtvaardigheid of interesse in strafrecht. Prestatiedruk wordt daarentegen vaak gevoed door extrinsieke factoren: verwachtingen van ouders, medestudenten of de maatschappij. Een manier om prestatiedruk te verlichten is dan ook het terugvinden van je eigen motivatie: wat wilde jij eigenlijk, los van de status of het salaris? Het helpt om jezelf met regelmaat de vraag
te stellen: “Voor wie doe ik dit eigenlijk?”
In zijn boek schrijft van Teutem over de ‘Driehoek’. Dit zijn: het bankwezen, de consultancy en de advocatuur. (7) Heer en meester in de zakelijke dienstverlening. ABN Amro, een van de grootste banken in Nederland, schrijft over haar eigen sector: ‘Zakelijke Dienstverlening is de smeerolie van de Nederlandse kenniseconomie. In deze sector worden nieuwe manieren van werken veelal voor het eerst toegepast en het is daarmee een belangrijke aanjager in de transitie naar een circulaire economie.’ (8)
Op het eerste oog lijkt het dus perfect, als aanstormend advocaat of consultant heb jij een actieve bijdrage in de groei van onze Nederlandse kenniseconomie. Laten we vooral ook niet dat salaris vergeten. (9) Geld is misschien niet motivatiefactor nummer één maar speelt zeker wel een rol in de afweging. Maar er is ook een addertje onder het gras.
In 2018 bracht antropoloog David Greuber het boek bullshit jobs (2018) uit. In zijn boek maakt Greuber twee noemenswaardige observaties. Studenten zijn bereid salaris in te leveren als ze voor betekenisvolle organisaties werken of het gevoel hebben zinvol bezig te zijn. (10) Verder merkt Greuber op dat veel sociaal zinvolle banen als brandweerman, verpleegkundige, onderwijzer, schoonmaker, politieagent, en dergelijke slecht worden betaald. (11) Daarentegen verdienen de financiële jongens, marketeers en projectontwikkelaars, werk dat door Greuber veelal als sociaal zinloos wordt gezien, juist heel veel. (12)
De driehoek heeft dus een dubbel effect. Enerzijds kunnen deze kantoren bijdragen aan verduurzaming en innovatie. (13) Anderzijds faciliteert de ‘driehoek’ het systeem dat volgens van Teutem verantwoordelijk is voor de financiële crisis van 2008, de monopolies van Bigtech en de macht van oliebedrijven. (14)
Maar wat kan jij doen? Moet jij je carrière op Zuidas gedag zeggen. Nee natuurlijk niet! Je hebt talent, gebruik het. Verander het systeem van binnenuit.
Bij een kantoorbezoek van de JFV aan een groot Zuidaskantoor sprak een advocaat een groep van ijverige studenten toe. Zij was bij dit kantoor verantwoordelijk voor het omgevingsrecht en had eerder voor één van de grote Nederlandse vervuiler gewerkt. Deze advocaat omschreef zichzelf als de ‘grootste milieuactivist van Nederland’. In eerste instantie leidde dit natuurlijk tot een hoop gelach. Hoe kan de advocaat van een bedrijf dat met haar werkzaamheden
bijdraagt aan een afname in gezondheid van omwonenden een milieuactivist zijn?
Deze advocaat vertelde over hoe ze in haar positie als raadsvrouw echte verandering kon doorbrengen. Partijen als Extinction Rebellion schreeuwen wel een hoop maar bewerkstelligen bijna niets volgens haar. Omdat deze advocaat onderhandelt met de overheid en de omwonenden kan zij actief een bijdrage leveren aan een betere omgeving stelde ze.
Faiza Oulashen, een activist uit de top van Greenpeace, werkt sinds 2024 voor KPMG. Zij is ervan overtuigd dat ze als onderdeel van het systeem meer kans maakt om het systeem te veranderen. (15) Misschien is dit de les die we kunnen leren van van Teutem.
Ga aan het werk bij de kantoren en zet je talent in om actief de wereld te verbeteren. ‘Zelfkritisch zijn, afwijken van de norm, niet klakkeloos meegaan in de jezelf feliciterende sfeer op je werk- dat vraagt moed.’ (16) Iris van Domselaar, hoogleraar rechtsfilosofie aan de VU, wijst op de lessen van filosoof Hannah Arendt: ‘mensen moeten zich niet verschuilen achter het ‘systeem’, maar zelf moreel oordelen en handelen’. (17)
Het is goed om af en toe stil te staan bij de drang en het verlangen naar het grote snelle geld. Want tussen het najagen van succes en het realiseren van je dromen, ligt ook een belangrijke vraag: wat betekent succes eigenlijk voor jou? Is het alleen de glans van een prestigieus kantoor en een dikke bankrekening, of gaat het ook om het verschil maken, je eigen waarden volgen en voldoening halen uit wat je doet?
De juridische wereld biedt volop mogelijkheden, van maatschappelijke impact tot
commerciële uitdagingen. De kunst is om jouw eigen weg te vinden tussen al die opties, zonder jezelf te verliezen in de verwachtingen van buitenaf. Want uiteindelijk is het jouw ambitie die de koers bepaalt, niet alleen die van de wereld om je heen.
Wat is het ergste dat kan gebeuren?
“Be yourself; everyone else is already taken.” ― Oscar Wilde
1 Van Teutem 2025, p. 11-12.
2 Van Teutem 2025, p. 217. 3 Van Teutem 2025, p. 30.
4 https://www.nji.nl/cijfers/prestatiedruk#prestatiedruk-onder-studenten
5 https://www.trimbos.nl/actueel/nieuws/studenten-noemen-opstapeling-van-onzekerheden-als-bron-voor-
prestatiedruk
6 https://progressiegerichtwerken.nl/intrinsieke-en-extrinsieke-motivatie-en-doelen 7 Van Teutem 2025, p. 14-17.
8 https://www.abnamro.nl/nl/zakelijk/insights/sectoren-en-trends/sectorprognoses/zakelijke-
dienstverlening/zakelijke-dienstverlening-groeit-ondanks-grote-uitdagingen.html
9 Volgens oud-bankier Nassim Nicholas Taleb: De drie schadelijkste verslavingen zijn heroïne, koolhydraten en
een maandsalaris. Nassim Nicholas Taleb, The Bed of Procrustes: philosophical and practical aphorisms,
penguin books 2010.
10 https://www.rug.nl/hrm-ob/bloggen/bullshit-jobs-09-07-2019
11 https://www.rug.nl/hrm-ob/bloggen/bullshit-jobs-09-07-2019
12 https://www.rug.nl/hrm-ob/bloggen/bullshit-jobs-09-07-2019
13 Van Teutem 2025, p. 159. 14 Van Teutem 2025, p. 160.
15 Daan de Vries, ‘Greenpeace-activist Faiza Oulahsen stapt over naar KPMG om bedrijfsleven van binnenuit te
vergroenen’, De Volkskrant 18 juni 2004.
16 Van Teutem 2025, p. 209.
17 Iris van Domselaar, ‘Bereid rechtenstudent voor op de macht van ‘Big Law’, Trouw 3 september 2025.
