Weg uit het Noorden: de strijd om jong talent

Van de Grote Markt tot de Korenbeurs en het Noorderplantsoen: overal in Groningen barst het van de studenten. Met een gemiddelde leeftijd van 36 jaar is Groningen de jongste stad van Nederland. Het aantrekken van jonge mensen is dus geen probleem. Het vasthouden wel. Dit probleem staat ook wel bekend als 'brain drain': het weglekken van kennis uit een bepaald gebied. (3) In Groningen is dat fenomeen duidelijk zichtbaar. Van de honderd studenten die naar de stad komen om aan de RUG te studeren, vertrekken er na het afstuderen zo'n 80 naar andere delen van het land om hun carrière te starten. (4) Een deel van de blijvers is bovendien al afkomstig uit de stad. Het beeld is daarmee helder: Groningen weet veel hoogopgeleide jongvolwassenen aan te trekken. De vraag is of de brain drain daadwerkelijk een probleem vormt. Waarom vertrekt jong talent uit het noorden? En belangrijker: hoe kan Groningen deze jonge professionals wél behouden?

Wie blijft, wie vertrekt, en waarom?

Studentenstad Groningen trekt maar weinig jongeren aan die in het westen zijn geboren. Het overgrote deel van de Groningse studenten heeft hun wortels in het noordoosten van het land. (5) Om beter te begrijpen waarom een brain drain ontstaat, is een analyse van deze groep jongeren nodig. 

Groningen heeft meer inwoners dan arbeidsplaatsen. Doordat de werkgelegenheid achterblijft, kiezen veel afgestudeerden ervoor om naar andere steden te verhuizen voor hun carrière. Daardoor is pas afgestudeerd talent vaak genoodzaakt ergens anders in het land op zoek te gaan naar kansen. In veel westerse steden is het beeld juist omgekeerd. (6) Volgens berekeningen van het CBS zal de regio Groningen tussen 2021 en 2035 fors krimpen. (7) De cijfers laten weinig aan de verbeelding over: geen enkele provincie zal in deze periode zo sterk in bevolkingsaantal afnemen als Groningen. De vraag die opkomt, is of dit beeld over de provincie ook van toepassing is op de stad Groningen. 

Wethouder Carine Bloemhoff vindt het ‘onbegrijpelijk’ dat jongeren na het behalen van hun diploma vaak wegtrekken. Ze stelt: ‘Het is hier zó goed leven’. Toch roept deze constatering de vraag op wat dan wel de oorzaak is van de leegloop. Deze beweging is deels te verklaren door ‘regionale binding’. Jongeren die uit de regio rond Groningen komen en daar ook gaan studeren, hebben een aanzienlijk grotere kans om na hun studie in de omgeving te blijven wonen en werken. (8) Het omgekeerde geldt ook: studenten die vanuit andere delen van het land naar Groningen trekken, keren na het afstuderen vaak terug naar hun oorspronkelijke regio. Deze terugkeerbeweging maakt het voor Groningen extra moeilijk om hoogopgeleid talent vast te houden.

Verder heeft het noorden statistisch gezien een aanzienlijk kleinere arbeidsmarkt. De RUG staat bekend als een brede universiteit die vele vakgebieden omvat en daardoor veel kansen biedt. Daarnaast is het de enige universiteit in het noorden van het land. Toch vertrekt een aanzienlijk deel van de afgestudeerden naar het oosten van het land en, in nog grotere aantallen, naar de Randstad. De regionale arbeidsmarkt in het noorden blijkt eenvoudigweg te klein om afgestudeerden uit uiteenlopende vakgebieden voldoende carrièremogelijkheden te bieden. (9)

Toch worden de arbeidsmogelijkheden in de noordelijke regio vaak onderschat of simpelweg over het hoofd gezien. Veel mensen veronderstellen dat de Randstad meer te bieden heeft, met haar concentratie van internationale bedrijven, uitdagende functies en uitgebreide netwerkmogelijkheden. Afgestudeerde hbo’ers vinden over het algemeen sneller een passende baan, vaak ook binnen hun eigen regio. (10) Dit komt vooral door verplichte stages die studenten moeten lopen waardoor ze al kennis maken met mogelijke werkgevers. Universitair opgeleiden hebben deze connectie vaak gemist, omdat hun studie minder gericht is op directe aansluiting bij de arbeidsmarkt. (11) Daardoor blijven de mogelijkheden in het noorden voor hen minder zichtbaar, wat bijdraagt aan het vertrek na het afstuderen.

Is een brain drain altijd nadelig? 

Afgestudeerde hbo’ers blijven vaker in de regio werken dan universitair geschoolden. Bij wo-afgestudeerden is het vertrek naar het westen van het land duidelijk sterker zichtbaar. (12) In het noorden geldt in ieder geval dat aanzienlijk meer universitair opgeleiden vertrekken dan blijven. Om de verwachte bevolkingskrimp in de regio tegen te gaan, heeft de gemeente Groningen de Groningse Terugroepactie opgezet. (13) In 2023 kleurden steden in de Randstad rood door opvallende posters met één heldere boodschap: keer terug naar Groningen. Het doel was even eenvoudig als ambitieus: jong talent opnieuw naar het noorden trekken.

Het vertrek van afgestudeerden uit Groningen wordt vaak gezien als een verlies van de regio. In sommige gevallen kan het echter juist voordelig zijn. Wanneer het aantal afgestudeerden groter is dan de lokale vraag naar hoger opgeleid personeel, zou het kunnen leiden tot werkloosheid. Vertrek kan dan voor zowel het individu, als voor de regio gunstig zijn. (14)

Verder is relevant dat de RUG ook hoogopgeleiden aantrekt die uiteindelijk wel besluiten te blijven.  Zonder het volgen van een studie in het noorden zouden deze groepen nooit naar de regio zijn gekomen. Met andere woorden, waar vaak wordt gesproken over brain drain, wordt steeds vaker bepleit dat er in Groningen juist sprake is van een brain gain: het aantrekken van hoogopgeleide mensen naar de regio. Voor afgestudeerde juristen is het beeld ook genuanceerder. Van alle afgestudeerde rechtenstudenten aan de RUG werkt 49 procent in het noorden. (15) Slechts 20 procent is werkzaam in de Randstad na hun studie. (16)

Of afgestudeerden in Groningen blijven of vertrekken, hangt samen met een ingewikkeld samenspel van factoren: de kansen op de arbeidsmarkt, de binding die studenten voelen met de regio, en andere persoonlijke voorkeuren. De komende jaren zal blijken welke van deze factoren uiteindelijk de doorslag geven. Kortom: genoeg werk aan de winkel voor de gemeente Groningen om talentvolle studenten vast te houden in het hoge Noorden.

Bronnen: 

(1) https://www.rug.nl/education/bachelor/nederlandse-studenten/studeren-in-groningen/

(2) https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/regionaal/groei-en-krimp/

(3) https://vonktraineeship.nl/verhalen/de-braindrain-uitgelegd/

(4) https://www.rtvnoord.nl/economie/1111694/aantal-jongeren-in-stad-groningen-groeit-juist-een-terugroepactie-is-zinloos

(5) https://data.groningen.nl/sites/default/files/open-data/braindrain-braingain-11.pdf, blz. 21

(6) https://data.groningen.nl/sites/default/files/open-data/braindrain-braingain-11.pdf, blz. 21

(7) https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/regionaal/groei-en-krimp/

(8) https://vonktraineeship.nl/verhalen/de-braindrain-uitgelegd/ 

(9) https://data.groningen.nl/sites/default/files/open-data/braindrain-braingain-11.pdf

(10) https://www.vereniginghogescholen.nl/actueel/actualiteiten/hbo-monitor-afgestudeerde-hogeschoolstudenten-vinden-makkelijk-en-snel-een-baan

(11) https://vonktraineeship.nl/verhalen/de-braindrain-uitgelegd/

(12) https://data.groningen.nl/sites/default/files/open-data/braindrain-braingain-11.pdf, blz. 21

(13) https://www.marketinggroningen.nl/nl/onze-dienstverlening/pers-en-pr/publicaties/groningse-terugroepactie

(14) https://data.groningen.nl/sites/default/files/open-data/braindrain-braingain-11.pdf

(15) https://www.rug.nl/rechten/onderwijs/master/na-je-studie

(16) https://www.rug.nl/rechten/onderwijs/master/na-je-studie